Nhiều nước trên thế giới không cho phép công bố thông tin về tiền án, tiền sự của bị cáo tại phiên tòa để tránh cái nhìn thiếu thiện cảm của mọi người đối với bị cáo.
Ở Việt Nam, đây lại là một việc bắt buộc. Liệu chúng ta có nên thay đổi?
Theo Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành, sau phần thủ tục bắt đầu phiên tòa sơ thẩm, khi bắt đầu phần xét hỏi, kiểm sát viên sẽ đọc bản cáo trạng. Trong các nội dung của bản cáo trạng được công bố này có một phần không thể thiếu là nhân thân của bị cáo (tiền án, tiền sự). Việc công bố tiền án, tiền sự của bị cáo nhằm để xác định tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Đồng thời, đây còn là một trong những căn cứ để tòa quyết định hình phạt.
Giấu thông tin để tránh cái nhìn định kiến?
Luật sư Trần Công Ly Tao (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM) đã chia sẻ với chúng tôi nhiều trăn trở của ông về chuyện này.
Theo luật sư Ly Tao, việc căn cứ vào nhân thân của bị cáo để tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cũng như quyết định hình phạt là không phù hợp với quy luật phát triển và không phải là điều tiến bộ trong tố tụng. Con người không phải ai cũng xấu là xấu cả đời, có thể lúc đó họ xấu nhưng sau này đã tốt. Ngược lại cũng không phải ai cũng tốt hoài được. Vì thế việc đánh giá tính chất tội phạm của một người chỉ nên căn cứ vào thực tế sự việc xảy ra. Tòa án cũng chỉ nên xét xử họ theo các sự việc diễn ra thực tế của vụ án độc lập, không nên để các tình tiết về nhân thân làm ảnh hưởng.
Nhân thân của bị cáo (tiền án, tiền sự) là một phần không thể thiếu khi công bố bản cáo trạng tại phiên tòa. Ảnh: HTD
Đặc biệt, theo luật sư Ly Tao, việc công bố tiền án, tiền sự của bị cáo trước khi xét hỏi đã vô tình làm ảnh hưởng nhất định đến sự đánh giá của HĐXX, nhất là các hội thẩm nhân dân. Thông thường hội thẩm là những người không chuyên sâu về luật, nhận định của họ phần nhiều do cảm tính và kinh nghiệm cuộc sống mang lại. Nhìn một bị cáo tiền án, tiền sự đầy mình, tất nhiên hội thẩm sẽ có định kiến và cái nhìn ác cảm ngay từ đầu. Điều này hoàn toàn không công bằng cho bị cáo.
Một thẩm phán Tòa Hình sự TAND TP.HCM cũng cho biết hiện nay có một thực trạng là dù bị cáo đã được xóa án tích nhưng tại phiên tòa, kiểm sát viên vẫn công bố lại các lần phạm tội của bị cáo, sau đó mới xác định là đã xóa án tích. Điều này không tiến bộ, là một sự bất công đối với bị cáo. Bởi lẽ về nguyên tắc, một người đã được xóa án tích thì coi như không có tiền án nên việc “nhắc lại chuyện cũ” như trên sẽ ít nhiều làm ảnh hưởng đến cái nhìn của các thành phần tham gia phiên tòa xét xử bị cáo.
Hay vẫn nên công bố công khai?
Trái với quan điểm của luật sư Ly Tao, Thẩm phán Phạm Công Hùng (Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM) lại cho rằng việc công khai tiền án, tiền sự của bị cáo tại tòa là một trong những nội dung mà HĐXX cần phải làm rõ. Vì HĐXX ngoài việc xem xét hành vi của bị cáo có cấu thành tội phạm hay không thì còn phải căn cứ vào nhân thân của bị cáo cũng như hoàn cảnh, động cơ phạm tội để lượng hình chính xác, tương xứng với tính chất, mức độ hành vi tội phạm.
Kiểm sát viên cao cấp Võ Văn Thêm (Viện Phúc thẩm III VKSND Tối cao) cũng nói việc công bố tiền án, tiền sự tại phiên xử là một hình thức thẩm tra công khai giúp HĐXX xác định lại hồ sơ án thể hiện có đúng tiền án, tiền sự của bị cáo không. Trong trường hợp không đúng, bị cáo có quyền khai lại để HĐXX xem xét. Cạnh đó, khi nghị án, HĐXX ngoài việc đánh giá bị cáo có phạm tội hay không còn quyết định cả mức hình phạt. Lúc đó, nhân thân của bị cáo sẽ là một trong những căn cứ để định khung hình phạt hoặc tăng nặng, giảm nhẹ mức án. Vì vậy, việc công bố tiền án, tiền sự sẽ giúp HĐXX kiểm tra nhân thân lai lịch bị cáo và có sự đánh giá chính xác khi đưa ra phán quyết.
Đồng tình về việc cần thiết công bố thông tin về tiền án, tiền sự của bị cáo tại tòa vì “gắn liền với quyền lợi và nghĩa vụ của bị cáo” nhưng luật sư Nguyễn Thành Lương (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre) nhấn mạnh: “Những thành viên của HĐXX cũng cần loại bỏ định kiến khi chỉ dựa vào tiền án, tiền sự để đánh giá bị cáo. Chúng ta cần có cái nhìn đánh giá mang tính toàn diện và khách quan khi xét xử bất kỳ một bị cáo nào”.
| Tùy tình hình, hoàn cảnh của mỗi nước Nhiều nước trên thế giới không công bố công khai tiền án, tiền sự của bị cáo tại phiên tòa là do có sự khác biệt với luật pháp nước ta. Chẳng hạn ở các nước theo hệ thống thông luật như Mỹ, cơ quan công tố là bên nguyên, còn bị cáo và luật sư của họ là bên bị. Bên nguyên, tức cơ quan công tố chỉ có thể đưa ra chứng cứ để xác định việc buộc tội của mình có xác đáng hay không chứ không được đưa ra đề nghị về mức hình phạt. Vì hai bên hoàn toàn bình đẳng với nhau nên công tố viên không thể công bố tiền án, tiền sự của bị cáo tại phiên tòa vì làm như vậy là làm xấu đi tình trạng của bên bị. Luật sư LÊ THÀNH KÍNH, Đoàn Luật sư TP.HCM Mỹ: Chỉ công bố sau khi đã phán quyếtChị ĐTTA (Việt kiều Mỹ) kể ở Mỹ, mọi bị cáo ra tòa đều bình đẳng, không bị công bố tiền án, tiền sự để tránh cái nhìn thiếu thiện cảm của bồi thẩm đoàn đối với bị cáo. Chị A. từng có lần làm thành viên bồi thẩm đoàn trong phiên xử một thanh niên bị truy tố về tội sử dụng trái phép chất ma túy. Quyết định của bồi thẩm đoàn dựa trên nguyên tắc số đông nên việc chị bảo bị cáo vô tội không được chấp nhận. Dựa vào kết quả của bồi thẩm đoàn, thẩm phán chủ tọa quyết định bị cáo có tội và tuyên án. Sau đó thấy chị A. còn băn khoăn, chủ tọa mới mở hồ sơ cho bồi thẩm đoàn xem về tiền án, tiền sự sử dụng ma túy trái phép của bị cáo mà trước đó chủ tọa không hề công bố. Anh: Công bố tiền án đã xóa có thể bị kiệnTheo Luật phục hồi phạm nhân năm 1974 của Anh, nếu bị phạt tù trên 30 tháng, án tích không bao giờ được xóa. Với mức án từ trên sáu tháng đến 30 tháng, thời gian phục hồi là 10 năm. Án tù từ sáu tháng trở xuống, thời gian phục hồi bảy năm. Nếu bị phạt tiền, bị án treo hoặc bị phạt lao động công ích, năm năm sau mới được xóa án tích. Thời gian phục hồi có thể giảm một nửa nếu lúc bị kết án bị cáo dưới 18 tuổi... Người được xóa án tích sẽ được bảo vệ bí mật về thông tin. Họ có thể kiện người khác về tội phỉ báng nếu người đó không có thẩm quyền nhưng lại công bố tiền án đã xóa của họ. |
HOÀNG YẾN
http://phapluattp.vn/20120615122426421p0c1063/nen-cong-khai-tien-an-tien-su-cua-bi-cao.htm
Đăng nhận xét